Bij het werken aan een duurzame ontwikkeling in de bouw en bij ruimtelijke ontwikkelingen is een belangrijke rol weggelegd voor opdrachtgevers. Wie betaalt bepaalt en een opdrachtgever kan eisen wat hij of zij wil zolang het maar binnen het wettelijke kader past en haalbaar en betaalbaar is. Aan het einde van dit bericht een verwijzing naar een aantal interessante publicaties.

Allereerst wie betaalt bepaalt. Ik zie dat heel letterlijk, wie is een architect of aannemer om het niet uit te voeren zoals de opdrachtgever het wil? Natuurlijk ieder z’n vak en een architect of aannemer ziet dingen die een klant niet ziet en zij moeten de ruimte krijgen voor eigen inbreng. Maar ik zie ook dat opdrachtgevers slordig zijn. Er is wel een mooi plan , een programma van eisen en er liggen eisen en wensen op het gebied van duurzame ontwikkeling. Zorg dan wel dat architecten, adviseurs en aannemers ook van de duurzaamheidseisen op de hoogte zijn en dat deze door de hele bouwkolom gecommuniceerd worden. Controleer bij alle tussenproducten of aan de eisen is voldaan, stel kritische vragen als ambities niet gehaald worden, ga in discussie en regel zo nodig contra-expertise. Tot zover het eerste deel van goed opdrachtgeverschap.

Een lastig punt is natuurlijk het tweede deel, wat is haalbaar en betaalbaar? Wat neem je wel en niet in je programma van eisen op en wat gebeurt er vervolgens als je offertes aanvraagt? Een hoge ambitie kan er toe leiden dat alle inschrijvende partijen het budget overschrijden. Dan wordt het ingewikkeld, duurt het allemaal langer moet een aanbesteding mogelijk overnieuw en zal het animo om in het vervolg duurzaamheidseisen op te nemen afnemen.

Het kan ook anders, aanbesteden op waarde in plaats van op prijs. Stel dat het budget en de functionele eisen vastliggen, waarop moeten aanbieder dan concurreren? Juist op de kwaliteit. Door de duurzaamheidseisen vooraf vast te leggen wordt de markt niet uitgedaagd om nieuwe oplossingen te zoeken en hogere ambities ter realiseren. Het is dan verleidelijk om een aantal losse deeloplossingen te kiezen om zo aan de ambitie te voldoen. Terwijl een integrale aanpak vanuit het systeemdenken de voorkeur heeft. Door de prijs vast te leggen en te laten concurreren op kwaliteit kan elke marktpartij met eigen (kosteneffectieve) oplossingen komen. Dat leidt hopelijk tot vernieuwing maar in ieder geval tot een efficiënt gebruik van schaarse middelen.

Woningbouwcorporatie Wonion heeft in Ulft goede ervaringen met deze aanpak. De aanpak in Ulft staat beschreven in diverse boekjes die digitaal beschikbaar zijn.

• Meer waarde voor je geld veertien voorbeelden van aanbesteding op prijs / kwaliteit, naast het voorbeeld uit Ulft gaat het hier voornamelijk over aanbesteding in de grond- weg en waterbouw. Hierin wordt ook gunning volgens EMVI besproken (economisch meest waardevolle inschrijving). Een interessante benadering is een financiële vertaling van waardeaspecten en deze vervolgens samen met de aanneemsom doorbereken in een fictieve aanneemsom (veel toegevoegde waarde, lagere fictieve aanneemsom). De partij met de laagste fictieve aanneemsom wint de aanbesteding.
• Gemeente Ulft, 61 klimaatneutrale woningen, Duurzame oplossingen voor een acceptabele prijs, beschrijving van de aanpak in Ulft.
• Vernieuwend opdrachtgeverschap, hoofdzakelijk gericht op woningbouwcorporaties, maar ook interessant voor  anderen. Over, geïntegreerde contractvormen, uitdagen van de markt, transparantie, gunnen op prijs/kwaliteit etc.

Stijn van Liefland