Ook mij valt het op dat alternatieve geldsystemen meer in de belangstelling staan. Dat is gezien de economische crisis niet zo vreemd. Ik denk dat ik qua conclusies nog wat voorzichtiger ben dan Stijn. Het fenomeen intrigeert mij wel en ik ben er gewoonweg nog niet uit. En dat is raar, ik ben afgestudeerd als monetair econoom, en moet tot mijn eigen verbazing constateren dat dit onderwerp tijdens mijn studie(maar ook daarna) nooit serieuze aandacht heeft gehad.

Om te beginnen is er heel veel informatie te vinden op internet. Misschien wel te veel. Het is lastig de echte kern van de discussie te pakken te krijgen. Ik zou beginnen met zo feitelijk mogelijk analyseren wat de problemen met het huidige systeem zijn. Nogmaals ik moet het tijd en aandacht geven, maar als ik zo uit mijn hoofd wat dingen zou moeten noemen:

• Een bank heeft een quasi-monopolie positie
• Een bank heeft een afwijkend verdienmodel. Het model kent (minstens) 2 verdienassen. 1 = renteopslag door in rekening brengen van administratiekosten en andere kostenposten en opslagen die weg zijn gewerkt in de kleine lettertjes. 2 = dit is uniek voor banken, ze kunnen meer uitlenen dan ze binnenkrijgen, ze zetten een krediet-multiplier in werking die uniek is voor het bankwezen, ze doen met jouw geld waar jij als spaarder of inlegger in wezen niet om gevraagd hebt, dat gaat goed zolang niet iedereen zijn geld tegelijk opvraagt, maar dit fenomeen is laatste 20 jaar helemaal uit de hand gelopen en een soort business as usual geworden.
• Systeembanken zorgen in combinatie met de vorige twee punten potentieel voor een perverse dynamiek. Bij een sterke lobby en een ideologie van vrije marktwerking gaat de multiplierwerking in principe door tot het systeem crasht. Dat is niet duurzaam want betekent afwenteling op de maatschappij waar bonussen en extreme beloningspakketten niet meer terug gehaald kunnen worden.
• Misschien wel het belangrijkste nadeel: het systeem nodigt uit tot speculatie. Op zich heeft speculatie ook nuttige effecten (zorgt voor arbitrage) maar door de intensivering van de sector en de opkomst van computers gaat deze schil een eigen leven leiden. De echte economie wordt daardoor als een speelbal heen en weer geslingerd met alle reële ongewenste gevolgen van dien.
• Het bestaande systeem kent alleen waarde toe aan euro’s, en leidt daarmee tot een ongewenste bias op alleen commerciële activiteiten (Fred Hirsch spreekt in een boeiend boek uit de jaren 70 ‘social limits to growth’ over de ‘commercialisation bias’, zie Fred Hirsch  )

Een alternatief geldstelsel zou bovengenoemde bezwaren dus in flinke mate niet moeten kennen. En ook ik vrees dat welk stelsel je ook invoert: altijd is er een systeem van administratie en waarborging nodig dat weer nieuwe structuren afdwingt met bijbehorende bestuurders, managementlagen, gaten die slim benut kunnen worden voor behartiging van andere belangen etc. Maar we moeten wel kritisch kijken naar nieuwe mogelijkheden. In de tijd dat geld ontstond waren er flinke voordelen te halen bij de opzet zoals we die nu kennen. Maar inmiddels hebben we geen bank meer nodig om de teller van tekorten en overschotten bij te houden. Moderne ict en wiskunde zouden computernetwerken kunnen opzetten die de basisfuncties van geld op een moderne manier kunnen vervullen zonder de genoemde nadelen. Geld is inmiddels uitsluitend fiduciair, het gaat allang niet meer om geld met een absolute onderliggende waarde, het gaat om virtuele waarde die ook nu al ergens in computersysteem in een saldo tot uitdrukking wordt gebracht.

Ik heb wat gelezen over het peer-to-peer systeem ‘bitcoin’. Zonder nu te willen beweren dat ik de kern daarvan doorzie (dat is nog niet zo makkelijk), is mijn eerste indruk dat hier nogal wat nadelen aan kleven die ook aan het huidige systeem kleven. Ik kwam al zoekend op het net vrij snel de naam van Thomas Greco tegen. Mijn eerste indruk van hem is dat hij weet waar hij over praat en dat hij interessante ideeën heeft over nieuwe geldsystemen. De kernvraag is of je met een alternatief geldsysteem op meer dan wijkniveau (dorpen, steden, regio’s) rendabele initiatieven van de grond kan krijgen waar dit nu om wat voor reden niet lukt. Door nog onbenut potentieel (mensen, economisch kapitaal, sociaal kapitaal) in gebruik te nemen krijg je dan meer rendement die nu door aanpassingsproblemen, speculatie, individuele belangen, speculatieve bubbles, hysteresis, wet- en regelgeving verstopt blijft. Wat mij betreft blijft dat nog een open vraag dus waar ik het antwoord op schuldig moet blijven. Wordt vervolgd inderdaad.

Rudy van Stratum