24 november jongstleden zijn de hoofdconclusies en aanbevelingen van het Sustainable Finance Lab gepubliceerd, te vinden op http://www.sustainablefinancelab.nl . Ik wil er hier persoonlijk aandacht voor vragen want ik vind het fantastisch wat deze dames en heren uit voornamelijk de wetenschap hebben gedaan. Het is nog niet zo eenvoudig om op deze manier de krachten te bundelen en je nek uit te steken. Na de fraudeschandalen uit de hoek van de psychologie, nu dus aandacht voor dit positieve initiatief uit de hoek van economie en duurzaamheid.

Waar komt het verhaal in een nutshell op neer?

De achterliggende oorzaken van de financiële crisis zijn nog niet weggenomen. Volgens de auteurs zitten we aan de grenzen van het huidige economische model. Er is te veel focus op de korte termijn en op eenzijdige winstmaximalisatie. Private (bijvoorbeeld die van bankiers) en publieke belangen (van de samenleving) lopen te veel uiteen. We moeten een omslag maken naar duurzaamheid en de eenzijdige focus op het rendement per aandeel gaat ons daarbij niet helpen. En het moet vooral veiliger, simpeler en soberder. Banken moeten back to basics, banken moeten zich weer op de reële economie gaan oriënteren in plaats van op de eigen financiële wereld.

De aanbevelingen (ik noem ze niet allemaal en gebruik mijn eigen woorden):

• Een scheiding van sparen en gokken. Banken mogen niet langer voor eigen rekening risico’s opzoeken. Ze doen dat uitsluitend in opdracht van klanten en de risico’s zijn gekoppeld aan reële activiteiten. Bij eventuele financiële problemen moeten de publieke functies van een bank beschermd zijn. Spaarders mogen nooit de dupe worden van wat er aan ‘de andere kant’ gebeurt.
• Bonussen horen niet thuis in een op de reële economie georiënteerde bank. De vaste salarissen hoeven hierdoor niet omhoog want die zijn toereikend om te kunnen concurreren met andere sectoren. Een dergelijke aanbeveling wordt ook uitgesproken voor andere (toezichthoudende) beroepsgroepen als accountants, adviseurs en juristen.
• Het eigen vermogen van banken moet omhoog, bepaling van die hoogte mag niet aan de sector zelf worden overgelaten maar moet door externe toezichthouders worden vastgesteld.
• Nieuwe financiële producten vereisen de goedkeuring van toezichthouders. We moeten toe naar een situatie zoals we die kennen bij de registratie van nieuwe geneesmiddelen.
• Bij de risicoafweging van investeringen moeten ook sociale en milieu risico’s worden meegenomen. Op dit moment worden te veel onduurzame activiteiten gefinancierd door te goedkoop krediet.
• Er is een grotere diversiteit aan meningen nodig in het bankwezen. Dat betekent andere medewerkers en andere leden in de Raad van Commissarissen. Tegendraadse geluiden moeten worden verwelkomt.

De aanbevelingen gaan veel verder dan gebruikelijk. Ze zijn niet een beetje meer of een beetje minder van dit of van dat. Ze zijn fundamenteel van aard en niet cosmetisch. En dat is in mijn ogen de boodschap. Het gaat over de grenzen in ons economische model en de perverse prikkels in het systeem. Het gaat over de verspilling aan beschikbare talenten die zijn gaan zitten in het opbouwen van het huidige systeem dat de maatschappij schade berokkent. Het gaat om een herwaardering van de publieke functies en van duurzaamheid. Het erkent de beperkte rationaliteit van consumenten ook als zij goed worden voorgelicht.

Zoals gezegd, dergelijke geluiden uit de hoek van de wetenschap zijn zeldzaam. Het Lab zegt toe in 2012 langs deze lijnen verder onderzoek te willen doen. Ik zie ernaar uit.

Rudy van Stratum