Afgelopen maandag weer een interessante aflevering van de slag om Nederland, dit keer over een rondweg in Parkstad Zuid-Limburg. Interessant omdat het laat zien hoe je  onrendabele maatregelen toch voor elkaar krijgt. Conclusie, daar is iemand slim bezig, niet rendabel, toch doen. Onze vraag wat kunnen we hier nu van leren voor maatregelen die wel rendement opleveren.

Kort de situatie. Halverwege de jaren 90 kwam het idee om een rondweg aan te leggen rondom Parkstad-Limburg (Brunsum, Kerkrade, Heerlen en nog 5 gemeenten). Inmiddels is er 15 jaar over deze weg gesproken, maar is de wereld veranderd. Parkstad is een krimpregio waar steeds minder mensen wonen en we hebben nu een economische crisis. Deze veranderende omstandigheden hebben geen invloed op de bestuurders (provincie en gemeenten), de rondweg moet en zal er komen. Was deze in eerste instantie begroot op ca € 100 mljn, inmiddels blijkt er ruim € 400 mljn nodig te zijn.

Wat zijn nu de argumenten voor deze weg? Kort door de bocht, er zijn maar twee inhoudelijke argumenten. De rondweg is nodig om krimp tegen te gaan. Door een betere wegenstructuur wordt de regio aantrekkelijker om te wonen en te werken. Het tweede argument is dat de infrastructuur rommelig en niet herkenbaar is. Lastig voor bezoekers, maar als je er regelmatig komt (woont of werkt) kan dat niet echt een probleem zijn.

Bewoners hebben veel argumenten tegen de weg. Deze leidt tot meer luchtverontreiniging, hinder, verlies van uitzicht en aantasting van de natuur. Daarbij komt dat er in deel van Nederland nauwelijks files staan. Welk probleem moet deze weg dus oplossen vragen bewoners zich af?

Verschillende gerenommeerde bureaus hebben onderzoek uitgevoerd en ze komen allemaal tot dezelfde conclusie. Deze weg is niet nodig en zeker niet rendabel. Het leidt niet tot groei van de bevolking en nauwelijks tot groei van de werkgelegenheid.

Toch houden de bestuurders vast aan het plan. Er zijn naast inhoudelijke immers nog andere argumenten voor de weg. Een korte opsomming:

• Het is een genomen besluit en dat moet je dus uitvoeren.
• Een weg aanleggen leidt altijd tot weerstand.
• De adviezen (die tegen de weg pleiten) zijn niet inspirerend en er zijn zoveel adviezen.
• De weg is opgenomen in de crisis en herstelwet, dus belangrijk.
• Parkstad verdient een ringweg.

Kortom de bestuurders houden vol en gaan er voor zorgen dat deze weg er komt. De expert in de televisie-uitzending (bestuurskundige TU-Delft) legt haarfijn uit hoe je ervoor kunt zorgen dat een niet rendabel plan er uiteindelijk toch gaat komen:

• Je gaat nu al heel veel investeren. Je koopt grond en onteigent woningen. Tegen iedereen die tegen is kun je nu zeggen dat er al zoveel geïnvesteerd is dat het wel heel dom is om te stoppen.
• Je sluit een wurgcontract af. Je zoekt een marktpartij en sluit een overeenkomst af waar je alleen voor heel veel geld uit kunt stappen. Handig, want ook hier, het zou dus wel heel dom zijn om te stoppen.

Wat zijn nu de belangrijkste lessen, hoe krijg je iets voor elkaar?

• Zoek een bestuurlijke ambassadeur, zorg daarbij niet alleen voor bestuurlijk commitment, ga een stapje verder zorg dat er sprake is van gezichtverlies als het project niet doorgaat. Of, positiever zorg voor prestige als het wel lukt.
• Veranker het project zo sterk mogelijk binnen en buiten de organisatie. Zorg dat meer organisaties er voor gaan. Dat kan door wurgcontracten af te sluiten maar dat vind ik niet echt duurzaam. Maar een overeenkomst, intentieverklaring, het kan allemaal helpen.
• En tot slot geld uitgeven dus. Ook niet echt duurzaam als dat alleen maar tot doel heeft de besluitvorming te forceren. Een alternatief is geld goed te labelen zodat er in ieder geval kapitaal beschikbaar blijft voor het rendabele project.

Er is ongetwijfeld nog meer over deze casus te zeggen. Het feit dat er kapitaal beschikbaar is (wellicht zelfs gelabelled als geld bestemd voor de aanleg van de ringweg) maakt gedetailleerde rendementsberekeningen overbodig. Zou men voor de aanleg bij derden partijen moeten gaan lenen dan zou men niet aan een betere financiële onderbouwing ontkomen. Een ander aspect dat in de uitzending niet aan de orde kwam: welke partijen, behalve de bestuurders zelf, zijn nu met name voor de aanleg en vanuit welk belang? Zijn er misschien marktpartijen die flink gaan verdienen aan de aanleg van de weg?