De koffie-nerd

Deze week heerlijk herkenbaar over de koffie-nerd in de wekelijkse column van Thomas van Luyn in de Volkskrant van afgelopen zaterdag 7 mei 2016. De column is niet voor iedereen zichtbaar op internet, dus ik zal de strekking op hoofdlijnen herhalen.

In den beginne dronk je koffie uit een filter-apparaat. Iedereen hier in Nederland deed dat toen. Toen kwam de Senseo die toen voor velen een openbaring op het gebied van koffie drinken was. Inmiddels is de Senseo al weer vele jaren uit. ‘Bouwvakkers’ drinken nog Senseo-koffie want het is makkelijk en ‘binnen te houden’.

Maar als je eenmaal hebt ontdekt dat er een upgrade-pad is in ‘koffie drinken’ is het einde zoek. Voor je het weet heb je een groot glimmend apparaat in je keuken staan van € 5.000. Dan denk je dat je er bent? Nou, dan heb je het mis. ‘Ik heb liever een slecht koffie-apparaat met een goede maler, dan andersom’, zeggen de kenners. Heb je eenmaal een goed apparaat én een goede maler, dan begint het gedonder met de keuze voor de juiste koffie-bonen. Het liefst van een eigen brandertje natuurlijk.

Is het nu klaar dan? Welnee, je moet de gemalen koffie aanstampen met een speciaal ‘ding’ dat door koffie-aficinado’s een ’tamper’ wordt genoemd. Een beetje tamper past precies in je ‘piston’ en moet van een bepaald gewicht zijn. Zo’n aandruk-ding kost je al gauw € 25 of meer.

En dan hebben we nog het water, de melk, de temperatuur van de melk, de melk-opschuimer, de soort melk en zo zal ik vast nog wel wat vergeten. Zo past er precies 7 gram gemalen koffie in een juist vormgegeven piston en gegeven de voorgeschreven water-druk én de vastgestelde optimale doorlooptijd van het water door de gemalen koffie van (uit mijn hoofd) 20-25 seconden, volgt x milliliter van het kostbare vocht. Of een en ander goed gelukt is, is zichtbaar door een laag ‘crema’ die minimaal y seconden op de koffie blijft van een bepaalde kleur en vastigheid (de luchtbelletjes moet niet te grof en niet te fijn zijn).

Op zich een mooi wiskundig vraagstuk overigens. Uiteindelijk is (gegeven die 7 gram en de doorlooptijd van 25 seconden) alleen de fijnheid van de maling (in combinatie met de luchtvochtigheid natuurlijk) plus de mate van aandrukken de enige vrij te variëren variabele die de juiste koffie + crema oplevert van juiste omvang in milliliters.

Ik heb hieronder de stappen die je moet doorlopen nog eens op een rij gezet.

En net als we alles op de rit hebben, blijkt de ouderwetse filterkoffie weer hip te zijn en heet dan ‘slow-koffie’.

En hoe zit het dan met de audio-nerd?

Maar goed, ik zit Thomas van Luyn nu een beetje na te praten. Wat mij als inhoudsdeskundige opviel? Dat dit ‘ontwikkelpad’ haarfijn overeen komt met dat van een audiofiele nerd. Kijkt u maar even mee.

Iedereen luisterde vroeger met een tafelradio of desnoods een of ander anoniem ‘setje’. Totdat iemand bedacht dat het pas helemaal tof werd als je losse speakers had en de term hifi werd bedacht. Hifi staat voor ‘High Fidelity’. Mijn moeder zei overigens consequent ‘hiefidelietie’ (fonetisch, dus gewoon zo uitspreken).

Dus voordat je het wist, vele hifi-jaarboeken verder (internet had je toen nog niet), was je in het bezit van manshoge elektrostatische luidsprekers. Ook de prijs komt wel ongeveer overeen met die van dat glimmende apparaat van de koffie-nerd. Okay, dus dan kan het feest beginnen? Welnee! Een goede versterker, liefst een losse voor- en eindversterker natuurlijk, is minstens zo belangrijk als de speaker die eraan hangt!

Beter een goede versterker met een zozo-luidspreker dan andersom, zeggen de kenners. Klasse-A of buizen, dat spreekt voor zich. Zeker geen IC’s in ieder geval, dat staat maar in de weg van echt goed geluid. (( Of zoals Thomas van Luyn in een tweet zegt: beter goede muziek via een slechte installatie, dan andersom. Klopt helemaal. Maar als je die wijsheid bezit dan ben je geen audio-nerd meer en ben je dus ‘hors-concours’. Bij de koffie-metafoor kan ik dan ook zeggen: liever slechte koffie die warm is, dan goede koffie die lauw is. Hier moet vast nog iets beters te bedenken zijn. )) Een Japanse versterker met veel knoppen kopen? Dan snap je er helemaal niets van! Juist een lelijke Engelse kast die door een ‘mannetje’ in een schuur in Engeland in elkaar is geknutseld. Juist geen knoppen op het apparaat. Geen toonregeling, want als je aan knoppen moet draaien om het goed te krijgen dan deugt er sowieso iets niet. Aan/uit op de voorkant? Welnee, elke keer achter de kast kruipen op je knieën om het ding aan en uit te zetten. Trouwens, de kenner weet dat het pas optimaal klinkt als je het spul minimaal een uur van tevoren onder stroom zet. Dus altijd aan laten staan is eigenlijk het beste. Hoge stroomrekening? Kwaliteit kost nu eenmaal geld. There is no such thing as a free lunch.

Kunnen we nu dan van muziek genieten? Zeker niet. De bron moet natuurlijk van onverdachte makelij zijn. Dat is geen cd-speler want dat is digitaal en dat is bah (koud geluid, werkt met nullen en enen en dat hoor je). Geen cd maar vinyl. Platen dus. En dat betekent dus een mooie draaitafel voor dat vinyl. Liefst met een snaar aangedreven, plateau in een oliebad laten draaien, motor op afstand monteren van de draaitafel, dit om beïnvloeding te voorkomen. Oh ja: een goede draaitafel komt zonder arm. De echte liefhebber kiest een arm die bij hem en bij het element van voorkeur (zie later) past.

Zo, nu zijn we er wel zo’n beetje. Nee, het element moet nog worden gemonteerd. Geen md-element maar een zogenaamd moving-coil systeem is hier de enige juiste weg. Let goed op de afstelling, de juiste fouthoek, het juiste aandruk-gewicht en zorg er voor dat de compliance van het element past bij de massa van de arm. De mc-elementen zijn meestal met een elliptische naald behept, en dat is weer beter dan een sferische naald.

En dan ben ik vast nog een heleboel vergeten (de akoestiek van de kamer? de kwaliteit van de opname en de persing van de plaat?).

…. om er dan achter te komen dat ‘streamen’ (digitaal!) toch best weer kan en mag. Maar het streamen moet dan wel gebeuren via een losse dac (digital to analogue converter) die is voorzien van een vintage Philips TDA-1541 multibitter zonder oversampling ditmaal. Voor kenners: non over sampling, oftewel NOS. En zo luisteren we toch verantwoord digitaal via een vintage NOS dac. Met een losse (en vooral discrete) voeding erbij. De kenner weet genoeg! (als je dat in een advertentie op marktplaats ziet staan: pas dan op uw tellen, gratis tip van mij).

Rudy van Stratum

PS Wat heeft dit met slimme financiering te maken? Geen flauw idee. Misschien dat het menselijk gedrag minder rationeel is dan we (als economen) denken. We zitten vol denkfouten en rituelen. Zowel het koffie-apparaat (tamper) als de draaitafel met vinyl+hoes (afstoffen) zijn als de oude totempaal van de Indianen waaromheen ritueel wordt gedanst.