Ik werd bij een project gevraagd om iets te schrijven over de haalbaarheid van hoge ambities voor duurzaam bouwen (woningbouw). Veel barrières zijn er niet, technisch is het haalbaar en duurzame woningen kunnen heel aantrekkelijk zijn. We hebben het dus hoofdzakelijk over de economische haalbaarheid. Er was geen budget om hier een uitgebreid onderzoek naar te verrichten. Je zou denken dat op basis van eerder uitgevoerd onderzoek en vergelijkbare voorbeelden een onderbouwing te schrijven is. Mijn wens was dus een tabelletje met een aantal voorbeelden. Wat is er bereikt, welk type woning, wat waren de kosten en welke keuzes zijn gemaakt (bijv. kleiner bouwen). Dit dan afgezet  tegen gangbaar. Conclusie achteraf: het leverde niet op wat ik had verwacht. Hier een kort verslag van mijn speurtocht. Lees verder voor literatuur, discussiegroepen, praktische insteek en conclusies.

Literatuur

Tot mijn grote teleurstelling is hierover weinig literatuur beschikbaar ( in ieder geval niet als je een paar uur aan zoeken besteed). Een zoekactie op het internet leverde slechts een paar links,  ook zoeken (van achter mijn bureau) in de bibliotheken van de TU-Delft en de TU-Eindhoven leverde weinig op.

• W/E adviseurs (ontwikkelaars van de GPR-methodiek) hebben onderzoek uitgevoerd naar de extra kosten voor duurzaam bouwen. Belangrijk onderzoek, maar het uitgangspunt zijn referentiewoningen die verbeterd zijn. Dus, geen nieuw integraal ontwerp (daarover later meer). Voor een GPR-score 8 komt deze studie uit op meerkosten van 6-10%, afhankelijk van het type woning. De besparingen in de gebruiksfase komen niet aan bod. Studie hier te vinden.

• Op de site van VIBA expo wordt de Brabantwoning gepresenteerd, een starterswoning, GPR 8, eenvoudig te verbeteren tot energieneutraal. Dit is een ook financieel goed uitgewerkt voorbeeld, maar conceptueel en dus nog niet in de praktijk gerealiseerd en gebruikt.

• Verder vond ik nog het boek van Anne-Marie Rakhorst, “De winst van duurzaam bouwen”. Ik heb het boek besteld en kom er nog op terug. Als ik op de inhoudsopgave af ga lijkt het een zeer interessant boek, maar gaat het geen antwoord geven op mijn vraag.

• Meer thematisch kwam ik bij de TU-Delft een publicatie tegen over groene daken met daarin een kosten baten analyse. Interessant hoewel het slechts een onderdeel betreft. Echter, het blijft hangen in het kwalitatief benoemen van de kosten en baten. Jammer, want sommige aspecten zijn uitgebreid onderzocht, zo lees ik dat van een dak met een substraatlaag van 25 cm jaarlijks 200 mm regenwater  wordt afgevoerd, bij een ‘normaal dak’ is dat ca. 800 mm. Dat moet je dat volgens mij door kunnen rekenen naar directe besparingen op aanleg riolering en zuivering, minder kosten voor exploitatie en onderhoud en indirect door een betere waterkwaliteit door minder riooloverstorten.

• De website van Agentschap-nl geeft een overzicht van duurzame woningbouwprojecten. Dit is echter te summier om sceptici mee te overtuigen. En, elk voorbeeld is anders beschreven, soms wel de meerkosten, soms niet de meerkosten en onduidelijk of er subsidie is verstrekt. Wanneer er geen meerkosten genoemd worden, betekent dit dan dat er geen meerkosten waren of zijn ze zo hoog dat we het liever niet noemen?

• Het boekje ENDIS (energieneutraal en duurzaam in staal) werd toegestuurd toen ik de vraag in een discussiegroep stelde. We hebben het al eerder op deze site besproken, in feite vergelijkbaar met de Brabantwoning, conceptueel en nog niet gerealiseerd. Wel ver uitgewerkt.

Discussiegroepen

Omdat mijn speurtocht op het web weinig opleverde heb ik de vraag uitgezet bij een aantal discussiegroepen. Ik ging er van uit dat de voorbeelden vanzelf zouden komen. Netjes uitgewerkt in extra kosten en eventuele besparingen of, een onderbouwing dat er geen extra kosten nodig zijn. Dat viel tegen.

Wat valt op. Veelal een stellige overtuiging dat duurzaam bouwen beter is en dat we dat zeker moeten doen. Welke ‘argumenten’?

• Het levert meer waarde op, een duurzaam gebouw is waardevoller en mag dus meer kosten, net als een mooi gebouw. Op het eerste gezicht ben ik het daar wel mee eens, een waardevoller gebouw mag duurder zijn. Maar als je wat langer nadenkt komen de vragen, kan je die meerwaarde aantonen en wil de markt of de consument er ook meer voor betalen? Een zeldzame postzegel is ook zeer waardevol, echter alleen voor het selecte groepje hobbyisten, die belang hechten aan zeldzame postzegels. De meeste mensen doen dat niet (wellicht kan je deze groep overtuigen dat zeldzame postzegels een goede investering zijn en een goed rendement opleveren).  Hoe zit dat met duurzaam bouwen, wat is dan die extra waarde? Bouwen we dan voor hobbyisten of voor de grote massa? Kan je dat verkopen naar de doorsnee huizenkoper?

• Duurzaam bouwen is niet duurder (argument, op tijd met integraal ontwerp komen). Laat ik duidelijk stellen, ik geloof dat ook maar kan het moeilijk aantonen. In de discussie zijn er ook geen voorbeelden gegeven die dit duidelijk laten zien. Sterker nog, een deelnemer in de discussie gaf aan dat dit werk is voor specialistische bureaus. Uiteraard, als je het tot de bodem uit wilt zoeken. Maar we hebben het in Nederland al 20 jaar over duurzaam bouwen, we hebben overal voorbeeldprojecten, dan moet het toch mogelijk zijn dit op basis van voorbeelden eenvoudig aan te tonen. Waar is het overzicht?

• Het is duurder maar verdient zich terug. Tja, dat wisten we al, maar ook hier, onderbouw dat, maak het inzichtelijk. En, laat ook zien dat het verkoopbaar is.

Praktische insteek

Het leuke van de vraag posten in discussiegroepen is dat er ook allerlei praktische oplossingen aan de orde worden gesteld. Dat was weliswaar niet de vraag maar wel interessant want het geeft mijns inziens aan dat er nog wel wat marge zit en duurzaam bouwen (maar ook gangbaar) goedkoper kan (in ieder geval over de gehele levensduur). Ik noem er drie:

• De afbouwbox. Hulpmiddel voor de afbouwfase van een woning. In plaats van een eindeloze stoet aan leveranciers die de bouwplaats bezoeken gaat één transporteur met een container langs de leveranciers, verzamelt alle materialen en plaatst deze ‘afbouwbox’ op de bouwplaats. Dit leidt tot kostenbesparing voor leveranciers en bouwers en minder transport. De initiatiefnemers claimen dat projecten ook een kortere bouwperiode kennen (1 maand eerder opgeleverd). Dat kun je natuurlijk ook weer vertalen in minder kosten. Het lijkt een oplossing die voor alle partijen positief uitpakt.

• Het gebouw ontwerpen als afzonderlijke onderdelen met een eigen levensduur. Constructie / draagstructuur, gevel en dak, installatie en afwerking binnen. Interessant is natuurlijk dat dit bij renovatie tot kostenbesparing kan leiden. Ook kan je al rekening houden met de vervanging van een installatie en proberen in te spelen op toekomstige innovaties. Dit soort concepten maken het in ieder geval mogelijk een gebouw aan te passen aan nieuwe omstandigheden.

• Opdrachtgeverschap en aanbesteding. Ook hier hebben we het al eerder over gehad. Door een goede aanbesteding waarbij de markt wordt uitgedaagd tot duurzaam bouwen blijkt veel mogelijk.

Conclusie

1. We roepen met elkaar dat duurzaam bouwen financieel rendabel is, een beknopt overzicht waarin dat op basis van gerealiseerde projecten wordt aangetoond ontbreekt (of, laat ik het wat afzwakken, is in ieder geval niet eenvoudig voor handen). Ik blijf er ook in geloven maar kan het toch niet overtuigend aantonen. Ik heb daarom bij mijn project voorgesteld de bewijslast om te draaien. Wij geloven dat het kan, als U aan onze experts kunt aantonen dat het niet kan, dan schrappen we onze ambitie.
2. De waarde van duurzaam is wel duidelijk, maar het blijft over het algemeen kwalitatief. Waar zijn de kwantitatieve berekeningen? Waar is die ene eenvoudige tabel die dit hele mysterie in een keer verhelderd?

Stijn van Liefland