Deze rapportage is opgesteld in opdracht van het RVOB, Rijks Vastgoed en OntwikkelingsBedrijf. Aanleiding is de constatering dat duurzame doelstellingen en ambities vaak niet gerealiseerd worden omdat de financiering niet geregeld kan worden. Een MKBA zou daarbij kunnen helpen. Door alle maatschappelijke kosten en baten in beeld te brengen en deze vervolgens over partijen te verdelen zou je tot financiering van een ambitie kunnen komen. Zo simpel ligt het niet volgens de auteurs, het toepassen van een MKBA bij duurzame gebiedsontwikkeling kent beperkingen. De vraag is dus hoe kan dit beter?

Waardedenken. Allereerst moeten we meer aandacht besteden aan het waardedenken. Wat zijn de financiële en maatschappelijke waarden van een ingreep. Pas als je hier duidelijkheid over hebt kan je werken aan verdeling van waarden en financieringsconstructies gaan bedenken. Een instrument dat daarvoor ontwikkeld is, is de MKBA arena. Het idee is om in een vroeg stadium in een workshop van drie uur met stakeholders de ingreep, de gevolgen en de waarden die dit oplevert te bespreken. Zo krijg je overzicht van het veld en neem je de betrokkenen mee in de gedachtengang. Als er een overzicht is van waarden kunnen deze aan partijen gekoppeld worden en kan gezocht worden naar financiering. Het interessante is natuurlijk dat je vroeg in het proces een overzicht krijgt van partijen, belangen en mogelijke bronnen van financiering.

Andere of betere waardering van duurzaamheid. De studie constateert hier veel over, ik pik er een paar uit. Naarmate waarden meer bij people en planet liggen (bijvoorbeeld cultuurhistorie, natuurwaarden) en verder van profit zijn ze lastiger te kwantificeren. Daardoor wegen ze automatisch minder mee. Kentallen die gebruikt worden, worden vaak niet getoetst en overgenomen van andere studies. Zo kan het gebeuren dat iedereen met een kental rekent (dat hierdoor ook status krijgt) zonder dat dit goed onderbouwd is, of een kental gebruikt dat niet past bij de situatie. Er worden bij MKBA’s veel PM posten genoemd, dat suggereert dat het om kleine posten gaat. Dat hoeft natuurlijk niet, het betekent slechts “we weten het niet precies”.  Maar de suggestie is gewekt, dit is onbelangrijk.

MKBA als procesinstrument. MKBA’s zo constateer het rapport worden vooral als evaluatie instrument gebruikt. Om een project te beoordelen of te toetsen. Er wordt een pleidooi gehouden om MKBA’s als procesinstrument te gebruiken. Waar moeten we aan denken:

• Vroegtijdig beginnen met een MKBA en de MKBA zien als een maatschappelijke businesscase.
• ‘Draaien aan de knoppen’. In het proces de MKBA benutten om risico’s, scenario’s en gevoeligheden nader te analyseren.
• Een indicatieve MKBA opstellen. In plaats van aan het eind een oordeel te geven over het al dan niet maatschappelijk rendabel zijn van een investering zou je in een eerder stadium kunnen berekenen hoeveel investeringen gerechtvaardig zijn om een bepaald doel te bereiken.

Eindoordeel, interessante studie, zeker de moeite waard om te lezen. Helaas een beetje rommelig van structuur omdat het onderscheid tussen het algemene verhaal en de uitgebreide casus Haarlemmermeer Westflank door elkaar heen lopen.  Kijk hier om de rapportage te downloaden. Rechter kolom, onder downloads.

Stijn van Liefland